Vào ngày 9 tháng 6, chính phủ Nhật Bản đã đồng ý mở rộng danh sách ngành nghề được cấp thị thực cư trú vô thời hạn cho lao động nước ngoài có kỹ năng đặc định, bao gồm cả nông nghiệp và dịch vụ thực phẩm. Đây là một biện pháp mới mà Nhật Bản đưa ra nhằm giải quyết vấn đề thiếu lao động kéo dài do dân số già hóa và suy giảm.
Theo chính sách mới, lao động nước ngoài có thể làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp ở Nhật Bản để lấy thị thực hạng mục 2, với các lợi ích như lưu trú vô thời hạn và có thể đưa cả gia đình đến. Hiện tại, Nhật Bản đã chia thị thực lao động có kỹ năng đặc định thành hai hạng mục: hạng mục 1 và hạng mục 2. Thị thực hạng mục 1 chỉ được cấp cho lao động nước ngoài làm việc trong 12 ngành nghề với thời hạn lưu trú 5 năm và không được phép đưa người thân gia đình (vợ/chồng và con cái) theo. Thị thực hạng mục 2 chỉ áp dụng cho lao động nước ngoài làm việc trong ngành đóng tàu và xây dựng, cho phép gia hạn thị thực không hạn chế và đưa theo người thân gia đình.
Nhưng chính sách mới mà chính phủ Nhật Bản vừa thông qua sẽ cho phép lao động nước ngoài có kỹ năng đặc định trong 9 ngành nghề khác nhau được cấp thị thực hạng mục 2.
9 ngành nghề bổ sung được cấp thị thực hạng mục 2 bao gồm:
- Nông nghiệp,
- Hàng không,
- Công nghệ sản xuất,
- Sản xuất thực phẩm và đồ uống,
- Dịch vụ thực phẩm,
- Vệ sinh tòa nhà,
- Khách sạn,
- Đánh bắt cá
- Bảo dưỡng ô tô.
Chính sách mới sẽ có hiệu lực vào mùa thu sau khi được tham vấn ý kiến từ công chúng. Đây là một phần nỗ lực của chính phủ Nhật Bản nhằm thu hút và giữ chân lao động nước ngoài có kỹ năng trong dài hạn bằng cách cải thiện điều kiện thị thực.
Trong cuộc họp của chính phủ vào ngày 9 tháng 6, Thủ tướng Kishida Fumio đã nhấn mạnh rằng Nhật Bản cần trở thành “điểm đến hấp dẫn để làm việc (đối với lao động nước ngoài)” trong bối cảnh đang đối mặt với tình trạng thiếu lao động nghiêm trọng. Ông cũng thông báo rằng Nhật Bản sẽ hủy bỏ chương trình đào tạo thực tập sinh kỹ thuật nước ngoài, với khoảng 320.000 công nhân tham gia hiện tại.
Giống như nhiều nền kinh tế lớn khác, Nhật Bản đang đối mặt với tình trạng thiếu lao động. Tỷ lệ thất nghiệp của Nhật Bản chỉ là 2,6% vào tháng 4 và dân số của đất nước này đang giảm dần.
Các doanh nghiệp và chuyên gia nhập cư của Nhật Bản cho biết hiện nay vấn đề không nằm ở việc tìm cách thu hút lao động nước ngoài đến làm việc trong những ngành nghề không tuyển dụng được lao động, mà là việc tạo ra điều kiện hấp dẫn cho họ. Nhiều quốc gia đang cạnh tranh để thu hút lao động nhập cư và sẵn sàng trả lương cao. Mức lương tối thiểu hiện nay ở Nhật Bản thường thấp hơn 7 đô la Mỹ/giờ.
Tomohisa Ishikawa, một nhà kinh tế tại Viện Nghiên cứu Nhật Bản, đã nói: “Lao động nhập cư sẽ đến những nơi có mức lương cao. Nhật Bản sẽ thua trong cuộc cạnh tranh thu hút lao động nước ngoài trừ khi nền kinh tế phục hồi và doanh nghiệp tăng mức lương”.
Toshihiro Menju, một nhà lãnh đạo tại Trung tâm Trao đổi Quốc tế Nhật Bản, đã nhận xét: “Trước đây, chính sách thị thực định cư lâu dài ở Nhật được áp dụng mặc định cho các chuyên gia có kỹ năng cao. Tôi cho rằng chính sách mới là một sự thay đổi lớn và là một bước khởi đầu toàn diện cho phép nhiều công nhân nước ngoài có kỹ năng thấp cũng có thể cư trú lâu dài ở Nhật Bản”.
Yutaka Ueyama, một nông dân 69 tuổi tại tỉnh Shizuoka, Nhật Bản, đang tuyển dụng 10 công nhân Việt Nam trên trang trại dâu tây của ông. Ông hoan nghênh chính sách mới vì một cặp vợ chồng người Việt Nam đã bắt đầu làm việc cho ông từ tháng 1 và giờ đây có cơ hội để đưa hai cô con gái tuổi đi học của họ đến Nhật Bản.
Mặc dù vậy, vẫn còn rất nhiều điều kiện để được cấp thị thực lưu trú lâu dài, bởi lao động nước ngoài cần phải vượt qua các kỳ thi kiểm tra kỹ thuật và, đối với một số ngành, cần phải vượt qua kỳ thi về kỹ năng tiếng Nhật. Ngoài ra, họ cũng phải có kinh nghiệm trong vai trò quản lý hoặc giám sát. Hiện vẫn chưa rõ có bao nhiêu lao động nước ngoài có thị thực hạng mục 1 muốn chuyển sang hạng mục 2. Điều này cũng không dễ dàng cho cả người Nhật Bản, vì tỷ lệ thi đỗ trong các kỳ thi kỹ thuật chỉ là 30%.
Bộ Tư pháp Nhật Bản đã đặt mục tiêu tổ chức ít nhất hai kỳ thi kỹ năng kỹ thuật mỗi năm, tùy thuộc vào số lượng lao động nước ngoài muốn được cấp thị thực hạng mục 2. Cho đến tháng 3 năm 2023, Nhật Bản đã cấp thị thực hạng mục 1 cho hơn 154.800 người lao động nước ngoài có kỹ năng đặc định, nhưng chỉ cấp 11 thị thực hạng mục 2.
Lao động nước ngoài có kỹ năng đặc định khác với thực tập sinh kỹ thuật nước ngoài, vì thực tập sinh được tuyển dụng để giúp giảm thiểu tình trạng thiếu lao động ở Nhật Bản trong các ngành nghề cụ thể. Chương trình đào tạo thực tập sinh kỹ thuật được thiết kế để chuyển giao kỹ năng và chuyên môn cho các thực tập sinh nước ngoài, nhưng nó đã bị chỉ trích vì việc lạm dụng và vi phạm quyền của các thực tập sinh.
Tóm lại, chính sách mới mở rộng danh sách ngành nghề được cấp thị thực cư trú vô thời hạn cho lao động nước ngoài có kỹ năng đặc định tại Nhật Bản, bao gồm cả nông nghiệp và dịch vụ thực phẩm. Đây là một nỗ lực của chính phủ Nhật Bản để giải quyết vấn đề thiếu lao động kéo dài và thu hút thêm lao động nước ngoài có kỹ năng vào nền kinh tế của đất nước.
Theo Japan Times, NHK, WSJ
